อะระหังสัมมาสัมพุทโธภะคะวา, ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งจิต
พระผู้มีพระภาคเจ้า, เป็นพระอรหันต์, ดับเพลิงกิเลสเพลิงทุกข์สิ้นเชิง,ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง ,

พุทธัง ภะคะวันตังอะภิวาเทมิ. ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งจิต
ข้าพเจ้าอภิวาทพระผู้มีพระภาคเจ้า, ผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบาน.

(กราบ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบแทบเท้าของพระพุทธเจ้า


ส๎วากขาโตภะคะวะตาธัมโม, ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้า น้อมระลึกถึงพระธรรมที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้เพื่อออกจากทุกช์
พระธรรมเป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้า, ตรัสไว้ดีแล้ว ,

ธัมมัง นะมัสสามิ. ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้า น้อมระลึกถึงพระธรรมที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้เพื่อออกจากทุกช์
ข้าพเจ้านมัสการพระธรรม.

(กราบ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบแทบเท้าของพระพุทธเจ้า และ พระธรรมเหล่านั้นที่พระพุทธตรัสไว้เดีแล้วพื่อออกจากทุกช์


สุปะฏิปันโนภะคะวะโตสาวะกะสังโฆ,ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระอริยะสงฆ์ทั้งหลายหรือครูบาอาจารย์ที่เรานับถือเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งจิต
พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า, ปฏิบัติดีแล้ว ,

สังฆัง นะมามิ.ให้ตั้งจิตระลึกถึงพระอริยะสงฆ์ทั้งหลายหรือครูบาอาจารย์ที่เรานับถือเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งจิต
ข้าพเจ้านอบน้อมพระสงฆ์.

(กราบ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบพระสงฆ์เหล่านั้น


นี่คือการบูชาพระรัตนตรัย และ เป็นการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย อนุสสติ พื้นฐาน
คือ พุทธานุสติ ธัมมานุสสติ สังฆานุสสติ แรกเริ่มพื้นฐาน  

บททำวัตรเช้า

ปุพพภาคนมการ

เริ่มแรก..ให้เราตั้งจิตน้อมระลึกถึงพระพุทธเจ้าด้วยความเคารพเอื้อเฟื้อก่อน อาจจะเป็นพระพุทธรูปองค์ใดๆก็ตาม..ที่เราชอบ ที่เราเคารพบูชา ที่เรานับถือก็ได้ หรือ..จะเป็นพระพุทธเจ้าในรูป ที่เขาถ่ายติดที่ใต้ต้นโพธิ์ก็ได้ จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์บทปุพพภาคนมการดังนี้

(ผู้นำ) หันทะ มะยัง พุทธัสสะ ภะคะวะโต ปุพพะภาคะนะมะการัง กะโรมะ เส.

นะโมตัสสะภะคะวะโต ,               ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระองค์นั้น ,.

อะระหะโต ,                                 ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,.

สัมมาสัมพุทธัสสะ                      ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

นะโมตัสสะภะคะวะโต ,               ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระองค์นั้น ,.

อะระหะโต ,                                 ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,.

สัมมาสัมพุทธัสสะ                      ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

นะโมตัสสะภะคะวะโต ,               ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระองค์นั้น ,.

อะระหะโต ,                                 ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,.

สัมมาสัมพุทธัสสะ                      ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

(๓ ครั้ง)

เริ่มแรก..ให้เราตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้าก่อน อาจจะเป็นพระพุทธรูปองค์ใดๆก็ตาม..ที่เราชอบ ที่เราเคารพบูชา ที่เรานับถือก็ได้ หรือ..จะเป็นพระพุทธเจ้าในรูป ที่เขาถ่ายติดที่ใต้ต้นโพธิ์ก็ได้

จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์ทำวัตรดังนี้


(ผู้นำ) หันทะ มะยังพุทธาภิถุติงกะโรมะเส.

โยโส ตะถาคะโต,
พระตถาคตเจ้านั้นพระองค์ใด,

อะระหัง,
เป็นผู้ไกลจากกิเลส,

สัมมาสัมพุทโธ,
เป็นผู้ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง,

วิชชาจะระณะสัมปันโน,
เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ,

สุคะโต, 
เป็นผู้ไปแล้วด้วยดี,

โลกะวิทู,
เป็นผู้รู้โลกอย่างแจ่มแจ้ง,

อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ, 
เป็นผู้สามารถฝึกบุรุษที่สมควรฝึกได้ อย่างไม่มีใครยิ่งกว่า,

สัตถา เทวะมะนุสสานัง, 
เป็นครูผู้สอน ของเทวดาและมนุษย์ ทั้งหลาย,

พุทโธ, 
เป็นผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบานด้วยธรรม,

ภะคะวา,
เป็นผู้มีความจำเริญ จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์,

โยอิมังโลกังสะเทวะกังสะมาระกังสะพ๎รัห๎มะกัง, 
สัสสะมะณะ-พ๎ราห๎มะณิงปะชัง สะเทวะมะนุสสังสะยัง 
อะภิญญาสัจฉิกัต๎วาปะเวเทสิ, 
พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์ใด,ได้ทรงทำความดับทุกข์ให้แจ้งด้วยพระปัญญาอันยิ่งเองแล้ว,
ทรงสอนโลกนี้พร้อมทั้งเทวดา, มาร พรหม, และหมู่สัตว์ พร้อมทั้งสมณะพราหมณ์, พร้อมทั้งเทวดาและมนุษย์ให้รู้ตาม,

โยธัมมังเทเสสิ, 
พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์ใด, ทรงแสดงธรรมแล้ว,

อาทิกัล๎ยาณัง, 
ไพเราะในเบื้องต้น,

มัชเฌกัล๎ยาณัง, 
ไพเราะในท่ามกลาง,

ปะริโยสานะกัล๎ยาณัง, 
ไพเราะในที่สุด,

สาตถังสะพ๎ยัญชะนังเกวะละปะริปุณณังปะริสุทธัง
พ๎รัห๎มะจะริยังปะกาเสสิ,
ทรงประกาศพรหมจรรย์คือ แบบแห่งการปฏิบัติอันประเสริฐ
บริสุทธิ์ บริบูรณ์สิ้นเชิง,
พร้อมทั้งอรรถะ (คำอธิบาย)
พร้อมทั้งพยัญชนะ (หัวข้อ) ,

ตะมะหังภะคะวันตังอะภิปูชะยามิ,
ข้าพเจ้าบูชาอย่างยิ่ง เฉพาะพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น,

ตะมะหังภะคะวันตังสิระสานะมามิ .
ข้าพเจ้านอบน้อมพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ด้วยเศียรเกล้า.

(กราบระลึกถึงพระพุทธคุณ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบแทบเท้าของพระพุทธเจ้าพระองค์นั้นที่เราระลึกถึงอยู่

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย พุทธานุสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า มีพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

 

   

จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์ทำวัตรดังนี้


(ผู้นำ) หันทะมะยังธัมมาภิถุติงกะโรมะเส.

โยโสส๎วากขาโตภะคะวะตาธัมโม, 
พระธรรมนั้นใด, เป็นสิ่งที่พระผู้มีพระภาคเจ้า, ได้ตรัสไว้ดีแล้ว,

สันทิฏฐิโก, 
เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติ, พึงเห็นได้ด้วยตนเอง,

อะกาลิโก, 
เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้และให้ผลได้ ไม่จำกัดกาล,

เอหิปัสสิโก, 
เป็นสิ่งที่ควรกล่าวกับผู้อื่นว่า, ท่านจงมาดูเถิด,

โอปะนะยิโก, 
เป็นสิ่งที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตัว,

ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ, 
เป็นสิ่งที่ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตน,

ตะมะหัง ธัมมัง อะภิปูชะยามิ,
ข้าพเจ้าบูชาอย่างยิ่ง เฉพาะพระธรรมนั้น,

ตะมะหัง ธัมมัง สิระสา นะมามิ, 
ข้าพเจ้านอบน้อมพระธรรมนั้น ด้วยเศียรเกล้า ฯ

(กราบระลึกพระธรรมคุณ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบแทบเท้าของพระพุทธเจ้าที่แสดงธรรมนั้นแก่เรา น้อมรับพระธรรมที่พระองค์ตรัสสอนไว้ดีแล้ว เพื่อเป็นเครื่องออกจากทุกข์ทั้งสิ้นนี้

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย ธัมมานุสสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระธรรม
มีพระธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนไว้ดีแล้ว เป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

(ผู้นำ) หันทะมะยังสังฆาภิถุติงกะโรมะเส.

โย โส สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นหมู่ใด, ปฏิบัติดีแล้ว,

อุชุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติตรงแล้ว,

ญายะปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด,ปฏิบัติเพื่อรู้ธรรมเป็นเครื่องออกจากทุกข์แล้ว,

สามีจิปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติสมควรแล้ว,

ยะทิทัง, 
ได้แก่บุคคลเหล่านี้ คือ,

จัตตาริ ปุริสยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา,
คู่แห่งบุรุษ ๔ คู่, นับเรียงตัวบุรุษได้ ๘ บุรุษ,

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ,
นั่นแหละ สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า,

อาหุเนยโย, 
เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขานำมาบูชา,

ปาหุเนยโย,
เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขาจัดไว้ต้อนรับ,

ทักขิเณยโย,
เป็นผู้ควรรับทักษิณาทาน,

อัญชะลิกะระณีโย, 
เป็นผู้ที่บุคคลทั่วไปควรทำอัญชลี,

อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสะ, 
เป็นเนื้อนาบุญของโลก, ไม่มีนาบุญอื่นยิ่งกว่า,

ตะมะหัง สังฆัง อะภิปูชะยามิ, 
ข้าพเจ้าบูชาอย่างยิ่ง เฉพาะพระสงฆ์หมู่นั้น,

ตะมะหัง สังฆัง สิระสา นะมามิ.
ข้าพเจ้านอบน้อมพระสงฆ์หมู่นั้น ด้วยเศียรเกล้า ฯ

(กราบระลึกพระสังฆคุณ) ให้ตั้งจิตระลึกว่าเราก้มน้อมลงกราบแทบเท้าของพระพุทธเจ้าพระองค์นั้นที่เราระลึกถึงอยู่

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย สังฆานุสสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระพระสงฆ์ มีพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า เป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

ให้น้อมเข้ามาพิจารณาใน ปัจจัย ๔ คือ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค ที่เรากินเราใช้อยู่ประจำตามบทสวดมนต์ดังนี้ เพื่อเจริญพิจารณาให้เห็นถึงความจำเป็นในสิ่งเหล่านี้ตามความเป็นจริง และ ถึงซึ่งความไม่ยึดมั่นถือมั่นในปัจจัยเหล่านี้เกินความจำเป็น


(ผู้นำ) หันทะมะยังตังขะณิกะปัจจะเวกขะณะปาฐังภะณามะ เส.

(ข้อว่าด้วยจีวร)

ปะฏิสังขา โยนิโส จีวะรัง ปะฏิเสวามิ, เราย่อมพิจารณาโดยแยบคายแล้วนุ่งห่มจีวร,

ยาวะเทวะ สีตัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เพียงเพื่อบำบัดความหนาว,

อุณ๎หัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เพื่อบำบัดความร้อน,

ฑังสะมะกะสะวาตาตะปะสิริงสะปะสัมผัสสานัง ปะฏิฆาตายะ,
เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด,และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย,

ยาวะเทวะ หิริโกปินะปะฏิจฉาทะนัตถัง, และเพียงเพื่อปกปิดอวัยวะ, อันให้เกิดความละอาย,


(ข้อว่าด้วยบิณฑบาต)

ปะฏิสังขา โยนิโส ปิณฑะปาตัง ปฏิเสวามิ, 
เราย่อมพิจารณาโดยแยบคายแล้วฉันบิณฑบาต,

เนวะ ทะวายะ, ไม่ให้เป็นไปเพื่อความเพลิดเพลินสนุกสนาน,

นะ มะทายะ, ไม่ให้เป็นไปเพื่อความเมามัน เกิดกำลังพลังทางกาย,

นะ มัณฑะนายะ, ไม่ให้เป็นไปเพื่อประดับ,

นะ วิภูสะนายะ,ไม่ให้เป็นไปเพื่อตกแต่ง,

ยาวะเทวะ อิมัสสะ กายัสสะ ฐิติยา, แต่ให้เป็นไปเพียงเพื่อความตั้งอยู่ได้แห่งกายนี้,

ยาปะนายะ, เพื่อความเป็นไปได้ของอัตภาพ,

วิหิงสุปะระติยา, เพื่อความสิ้นไปแห่งความลำบากทางกาย,

พ๎รัห๎มะจะริยานุคคะหายะ, เพื่ออนุเคราะห์แก่การประพฤติพรหมจรรย์,

อิติ ปุราณัญจะ เวทะนัง ปะฏิหังขามิ, ด้วยการทำอย่างนี้, เราย่อมระงับเสียได้ ซึ่งทุกขเวทนาเก่า คือ ความหิว,

นะวัญจะ เวทะนัง นะ อุปปาเทสสามิ, และไม่ทำทุกขเวทนาใหม่ให้เกิดขึ้น,

ยาต๎รา จะ เม ภะวิสสะติ อะนะวัชชะตา จะ ผาสุวิหาโร จาติ,
อนึ่ง, ความเป็นไปโดยสะดวกแห่งอัตภาพนี้ด้วย, ความเป็นผู้หาโทษมิได้ด้วย, และความเป็นอยู่โดยผาสุกด้วย, จักมีแก่เรา, ดังนี้.


(ข้อว่าด้วยเสนาสนะ)

ปะฏิสังขา โยนิโส เสนาสะนัง ปะฏิเสวามิ, เราย่อมพิจารณาโดยแยบคายแล้ว, ใช้สอยเสนาสนะ,

ยาวะเทวะ สีตัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เพียงเพื่อบำบัดความหนาว,

อุณ๎หัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เพื่อบำบัดความร้อน,

ฑังสะมะกะสะวาตาตะปะสิริงสะปะสัมผัสสานัง ปะฏิฆาตายะ,
เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด, และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย,

ยาวะเทวะ อุตุปะริสสะยะวิโนทะนัง, ปะฏิสัลลานารามัตถัง,
เพียงเพื่อบรรเทาอันตรายอันจะพึงมีจากดินฟ้าอากาศ, และเพื่อความเป็นผู้ยินดีอยู่ได้ ในที่หลีกเร้นสำหรับภาวนา,


(ข้อว่าด้วยคิลานเภสัช)

ปะฏิสังขา โยนิโส คิลานะปัจจะยะเภสัชชะปะริกขารัง ปะฏิเสวามิ,
เราย่อมพิจารณาโดยแยบคายแล้ว, บริโภคเภสัชบริขารอันเกื้อกูลแก่คนไข้,

ยาวะเทวะ อุปปันนานัง เวยยาพาธิกานัง เวทะนานัง ปะฏิฆาตายะ,
เพียงเพื่อบำบัดทุกขเวทนาอันบังเกิดขึ้นแล้ว มีอาพาธต่าง ๆ เป็นมูล,

อัพ๎ยาปัชฌะปะระมะตายาติ, เพื่อความเป็นผู้ไม่มีโรคเบียดเบียน เป็นอย่างยิ่ง, ดังนี้.


นี่คือบทพิจารณาใน ปัจจัย ๔ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค ว่ามีความจำเป็นอย่างไร ใช้เพื่อสิ่งใด ทุกสิ่งทุกอย่างไม่ได้เป็นเพื่อความอยาก ความเพลิดเพลิน แต่เป็นไปเพื่อความดำรงอยู่แก่ขันธ์ตามความจำเป็นเท่านั้น เพื่อการปฏิบัติให้ถึงที่สุดแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้

บททำวัตรเย็น

ปุพพภาคนมการ

(ผู้นำ) หันทะ มะยัง พุทธัสสะ ภะคะวะโต ปุพพะภาคะนะมะการัง กะโรมะ เส.

นะโมตัสสะภะคะวะโต , ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ,
อะระหะโต , ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,

สัมมาสัมพุทธัสสะ. ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

นะโมตัสสะภะคะวะโต , ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ,
อะระหะโต , ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,

สัมมาสัมพุทธัสสะ. ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

นะโมตัสสะภะคะวะโต , ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ,
อะระหะโต , ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ,

สัมมาสัมพุทธัสสะ. ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

เริ่มแรก..ให้เราตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้า ก่อน อาจจะเป็นพระพุทธรูปองค์ใดๆก็ตาม..ที่เราชอบ ที่เราเคารพบูชา ที่เรานับถือก็ได้ หรือ..จะเป็นพระพุทธเจ้าในรูป ที่เขาถ่ายติดที่ใต้ต้นโพธิ์ก็ได้

จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์ทำวัตรดังนี้

(ผู้นำ) หันทะมะยังพุทธานุสสะตินะยังกะโรมะเส.

ตัง โข ปะนะ ภะคะวันตัง เอวัง กัล๎ยาโณ กิตติสัทโท อัพภุคคะโต, 
ก็กิตติศัพท์อันงามของพระผู้มีพระภาคเจ้านั้น, ได้ฟุ้งไปแล้วอย่างนี้ว่า ,

อิติปิ โส ภะคะวา, เพราะเหตุอย่างนี้ ๆ พระผู้มีพระภาคเจ้านั้น,

อะระหัง, เป็นผู้ไกลจากกิเลส,

สัมมาสัมพุทโธ, เป็นผู้ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง,

วิชชาจะระณะสัมปันโน, เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยวิชชาและจรณะ,

สุคะโต, เป็นผู้ไปแล้วด้วยดี,

โลกะวิทู, เป็นผู้รู้โลกอย่างแจ่มแจ้ง,

อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ, เป็นผู้สามารถฝึกบุรุษที่สมควรฝึกได้ อย่างไม่มีใครยิ่งกว่า,

สัตถา เทวะมะนุสสานัง, เป็นครูผู้สอนของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย,

พุทโธ, เป็นผู้รู้ผู้ตื่นผู้เบิกบานด้วยธรรม,

ภะคะวาติ. เป็นผู้มีความจำเริญ จำแนกธรรมสั่งสอนสัตว์ ดังนี้.

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย พุทธานุสสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า มีพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

(ผู้นำ) หันทะมะยังพุทธาภิคีติงกะโรมะเส.

พุทธะวาระหันตะวะระตาทิคุณาภิยุตโต,
พระพุทธเจ้าประกอบด้วยคุณ, มีความประเสริฐแห่งพระอรหันตคุณ เป็นต้น, 

สุทธาภิญาณะกะรุณาหิ สะมาคะตัตโต,
มีพระองค์อันประกอบด้วยพระญาณ, และพระกรุณาอันบริสุทธิ์,

โพเธสิ โย สุชะนะตัง กะมะลังวะ สูโร, 
พระองค์ใด, ทรงกระทำชนที่ดีให้เบิกบาน, ดุจอาทิตย์ทำบัวให้บาน,

วันทามะหัง ตะมะระณัง สิระสา ชิเนนทัง.
ข้าพเจ้าไหว้พระชินสีห์, ผู้ไม่มีกิเลสพระองค์นั้น, ด้วยเศียรเกล้า.

พุทโธ โย สัพพะปาณีนัง สะระณัง เขมะมุตตะมัง,
พระพุทธเจ้าพระองค์ใด, เป็นสรณะอันเกษมสูงสุดของสัตว์ทั้งหลาย,

ปะฐะมานุสสะติฏฐานัง วันทามิ ตัง สิเรนะหัง,
ข้าพเจ้าไหว้พระพุทธเจ้าพระองค์นั้น, อันเป็นที่ตั้งแห่งความระลึกองค์ที่หนึ่ง, ด้วยเศียรเกล้า,

พุทธัสสาหัส๎มิ ทาโส (ทาสี) วะ พุทโธ เม สามิกิสสะโร,
ข้าพเจ้าเป็นทาสของพระพุทธเจ้า, พระพุทธเจ้าเป็นนาย มีอิสระเหนือข้าพเจ้า,

พุทโธ ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,
พระพุทธเจ้าเป็นเครื่องกำจัดทุกข์, และทรงไว้ซึ่งประโยชน์แก่ข้าพเจ้า,

พุทธัสสาหัง นิยยาเทมิ สะรีรัญชีวิตัญจิทัง, 
ข้าพเจ้ามอบกายถวายชีวิตนี้ แด่พระพุทธเจ้า,

วันทันโตหัง (วันทันตีหัง) จะริสสามิ พุทธัสเสวะ สุโพธิตัง,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่จักประพฤติตาม ซึ่งความตรัสรู้ดีของพระพุทธเจ้า,

นัตถิ เม สะระณัง อัญญัง พุทโธ เม สะระณัง วะรัง,
สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี, พระพุทธเจ้าเป็นสรณะอันประเสริฐ ของข้าพเจ้า,

เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ วัฑเฒยยัง สัตถุสาสะเน 
ด้วยการกล่าวคำสัจจ์นี้, ข้าพเจ้าพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา,

พุทธัง เม วันทะมาเนนะ (วันทะมานายะ) ยัง ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่ซึ่งพระพุทธเจ้า, ได้ขวนขวายบุญใด ในบัดนี้,

สัพเพปิ อันตะรายา เม มาเหสุง ตัสสะ เตชะสา,
อันตรายทั้งปวง อย่าได้มีแก่ข้าพเจ้า, ด้วยเดชแห่งบุญนั้น.

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย พุทธานุสสติ ระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า และ ประกาศตนเป็น พุทธบริษัท ถึงซึ่ง พระพุทธเจ้า เป็น สรณะ

ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้า ...(หมอบกราบลงว่า)

กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วา, ด้วยกายก็ดีด้วยวาจาก็ดีด้วยใจก็ดี,

พุทเธ กุกัมมัง ปะกะตัง มะยา ยัง, กรรมน่าติเตียนอันใด ที่ข้าพเจ้ากระทำแล้ว ในพระพุทธเจ้า,

พุทโธ ปะฏิคคัณหะตุ อัจจะยันตัง ขอพระพุทธเจ้า จงงดซึ่งโทษล่วงเกินอันนั้น,

กาลันตะเร สังวะริตุง วะ พุทเธ.  เพื่อการสำรวมระวัง ในพระพุทธเจ้า ในกาลต่อไป.


นี่คือการเจริญปฏิบัติมีพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ
เป็นการขอขมาโทษที่ได้ทำล่วงเกินต่อพระพุทธเจ้า ไม่ว่าจะตั้งใจก็ดี หรือ ไม่ตั้งใจก็ดี

เริ่มแรก..ให้เราตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้าก่อน จากนั้นค่อยระลึกถึงพระธรรมหรือพระสูตรใดๆก็ตามที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนไว้ดีแล้ว ให้เป็นพระธรรมที่เมื่อเราได้เจริญปฏิบัติแล้วเห็นว่า..เป็นเครื่องออกจากทุกข์ ให้ผลได้ไม่จำกัดกาล หรือ..ระลึกว่าพระตถาคตเจ้า กำลังแสดงธรรมแก่เรา แล้วเราน้อมรับพระธรรมนั้น

จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์ทำวัตรดังนี้

(ผู้นำ) หันทะมะยังธัมมานุสสะตินะยังกะโรมะเส.

ส๎วากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม, พระธรรม เป็นสิ่งที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ดีแล้ว,

สันทิฏฐิโก, เป็นสิ่งที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติ พึงเห็นได้ด้วยตนเอง,

อะกาลิโก, เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้ และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล,

เอหิปัสสิโก, เป็นสิ่งที่ควรกล่าวกับผู้อื่นว่า ท่านจงมาดูเถิด,

โอปะนะยิโก, เป็นสิ่งที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตัว,

ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหีติ. เป็นสิ่งที่ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตนดังนี้.


นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย ธัมมานุสสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระธรรม มีพระธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนไว้ดีแล้ว เป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

(ผู้นำ) หันทะมะยังธัมมาภิคีติงกะโรมะเส
.
ส๎วากขาตะตาทิคุณะโยคะวะเสนะ เสยโย
พระธรรม เป็นสิ่งที่ประเสริฐเพราะประกอบด้วยคุณ, คือ ความที่พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสไว้ดีแล้ว เป็นต้น,

โย มัคคะปากะปะริยัตติวิโมกขะเภโท,
เป็นธรรมอันจำแนกเป็นมรรค ผล ปริยัติ และนิพพาน,

ธัมโม กุโลกะปะตะนา ตะทะทาริธารี,
เป็นธรรมทรงไว้ซึ่งผู้ทรงธรรม, จากการตกไปสู่โลกที่ชั่ว,

วันทามะหัง ตะมะหะรัง วะระธัมมะเมตัง.
ข้าพเจ้าไหว้พระธรรมอันประเสริฐนั้น,อันเป็นเครื่องกำจัดเสียซึ่งความมืด.

ธัมโม โย สัพพะปาณีนัง สะระณัง เขมะมุตตะมัง,
พระธรรมใด เป็นสะระณะอันเกษมสูงสุด, ของสัตว์ทั้งหลาย,

ทุติยานุสสะติฏฐานัง วันทามิ ตัง สิเรนะหัง,
ข้าพเจ้าไหว้พระธรรมนั้น, อันเป็นที่ตั้งแห่งความระลึก องค์ที่สอง, ด้วยเศียรเกล้า

ธัมมัสสาหัส๎มิ ทาโส (ทาสี) วะ ธัมโม เม สามิกิสสะโร,
ข้าพเจ้าเป็นทาสของพระธรรม, พระธรรมเป็นนาย มีอิสระเหนือข้าพเจ้า,

ธัมโม ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,

พระธรรมเป็นเครื่องกำจัดทุกข์, และทรงไว้ซึ่งประโยชน์แก่ข้าพเจ้า,

ธัมมัสสาหัง นิยยาเทมิ สะรีรัญชีวิตัญจิทัง,
ข้าพเจ้ามอบกายถวายชีวิตนี้แด่พระธรรม,

วันทันโตหัง (วันทันตีหัง) จะริสสามิ ธัมมัสเสวะ สุธัมมะตัง,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่จักประพฤติตาม, ซึ่งความเป็นธรรมดีของพระธรรม,

นัตถิ เม สะระณัง อัญญัง ธัมโม เม สะระณัง วะรัง
สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี, พระธรรมเป็นสรณะอันประเสริฐของข้าพเจ้า,

เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ วัฑเฒยยัง สัตถุสาสะเน, 
ด้วยการกล่าวคำสัจจ์นี้, ข้าพเจ้าพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา,

ธัมมัง เม วันทะมาเนนะ (วันทะมานายะ) ยัง ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่ซึ่งพระธรรม, ได้ขวนขวายบุญใด ในบัดนี้,

สัพเพปิ อันตะรายา เม มาเหสุง ตัสสะ เตชะสา.
อันตรายทั้งปวง อย่าได้มีแก่ข้าพเจ้า, ด้วยเดชแห่งบุญนั้น.

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย ธัมมานุสสติ ระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า และ ประกาศตนเป็น พุทธบริษัท ถึงซึ่ง พระธรรม เป็น สรณะ

ตั้งจิตระลึกถึงพระพุทธเจ้า ระลึกถึงพระธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนไว้ดีแล้วนั้น...(หมอบกราบลงว่า)

กาเยนะ วาจายะ วะ เจตะสา วา, ด้วยกายก็ดี ด้วยวาจาก็ดี ด้วยใจก็ดี

ธัมเม กุกัมมัง ปะกะตัง มะยา ยัง, กรรมน่าติเตียนอันใด ที่ข้าพเจ้ากระทำแล้ว ในพระธรรม,

ธัมโม ปะฏิคคัณหะตุ อัจจะยันตัง, ขอพระธรรม จงงดซึ่งโทษล่วงเกินอันนั้น,

กาลันตะเร สังวะริตุง วะ ธัมเม. เพื่อการสำรวมระวัง ในพระธรรม ในกาลต่อไป.


นี่คือการเจริญปฏิบัติมีพระธรรมเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ
เป็นการขอขมาโทษที่ได้ทำล่วงเกินต่อพระธรรม ไม่ว่าจะตั้งใจก็ดี หรือ ไม่ตั้งใจก็ดี

เริ่มแรก..ให้เราตั้งจิตระลึกถึงพระสงฆ์ที่เป็นอรหันตสาวก หรือ พระอริยะสาวกก่อน อาจจะเป็นพระสงฆ์สาวกรูปใดๆก็ตาม..ที่เราชอบ ที่เราเคารพบูชา ที่เรานับถือก็ได้ หรือ..จะเป็นพระอริยะสงฆ์สาวก หมู่พระสงฆ์ใดๆ ที่ในปัจจุบันนี้เราีรู้จักและเคารพนับถือ

จากนั้นจึงเริ่มสวดมนต์ทำวัตรดังนี้

(ผู้นำ) หันทะมะยังสังฆานุสสะตินะยังกะโรมะเส.

สุปะฏิปันโนภะคะวะโตสาวะกะสังโฆ, สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติดีแล้ว,

อุชุปะฏิปันโนภะคะวะโตสาวะกะสังโฆ, สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติตรงแล้ว, 

ญายะปะฏิปันโนภะคะวะโตสาวะกะสังโฆ, สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด,ปฏิบัติเพื่อรู้ธรรมเป็นเครื่องออกจากทุกข์แล้ว,

สามีจิปะฏิปันโนภะคะวะโตสาวะกะสังโฆ, สงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าหมู่ใด, ปฏิบัติสมควรแล้ว,

ยะทิทังได้แก่บุคคลเหล่านี้ คือ,

จัตตาริปุริสะยุคานิอัฏฐะปุริสะปุคคะลา, คู่แห่งบุรุษ๔คู่ , นับเรียงตัวบุรุษได้๘บุรุษ,

เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ, นั่นแหละสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้า,

อาหุเนยโย, เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขานำมาบูชา,

ปาหุเนยโย, เป็นสงฆ์ควรแก่สักการะที่เขาจัดไว้ต้อนรับ,

ทักขิเณยโย, เป็นผู้ควรรับทักษิณาทาน,

อัญชะลิกะระณีโย, เป็นผู้ที่บุคคลทั่วไปควรทำอัญชลี,

อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสาติ. เป็นเนื้อนาบุญของโลก, ไม่มีนาบุญอื่นยิ่งกว่า ดังนี้.

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย สังฆานุสสติ คือ ระลึกถึงคุณของพระพระสงฆ์ มีพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า เป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ

(ผู้นำ) หันทะมะยังสังฆาภิคีติงกะโรมะเส.

สัทธัมมะโชสุปะฏิปัตติคุณาทิยุตโต, 
พระสงฆ์ที่เกิดโดยพระสัทธรรม, ประกอบด้วยคุณมีความปฏิบัติดี เป็นต้น,

โยฏฐัพพิโธอะริยะปุคคะละสังฆะเสฏโฐ,
เป็นหมู่แห่งพระอริยบุคคลอันประเสริฐ แปดจำพวก,

สีลาทิธัมมะปะวะราสะยะกายะจิตโต,
มีกายและจิต อันอาศัยธรรมมีศีลเป็นต้น, อันบวร,

วันทามะหังตะมะริยานะคะณังสุสุทธัง.
ข้าพเจ้าไหว้หมู่แห่งพระอริยเจ้าเหล่านั้น, อันบริสุทธิ์ด้วยดี.

สังโฆโยสัพพะปาณีนังสะระณังเขมะมุตตะมัง,
พระสงฆ์หมู่ใด เป็นสรณะอันเกษมสูงสุด, ของสัตว์ทั้งหลาย,

ตะติยานุสสะติฏฐานังวันทามิตังสิเรนะหัง,
ข้าพเจ้าไหว้พระสงฆ์หมู่นั้น,อันเป็นที่ตั้งแห่งความระลึกองค์ที่สาม, ด้วยเศียรเกล้า,

สังฆัสสาหัส๎มิทาโส (ทาสี) วะ สังโฆเมสามิกิสสะโร,
ข้าพเจ้าเป็นทาสของพระสงฆ์, พระสงฆ์เป็นนาย มีอิสระเหนือข้าพเจ้า

สังโฆ ทุกขัสสะ ฆาตา จะ วิธาตา จะ หิตัสสะ เม,
พระสงฆ์เป็นเครื่องกำจัดทุกข์, และทรงไว้ซึ่งประโยชน์แก่ข้าพเจ้า,

สังฆัสสาหังนิยยาเทมิสะรีรัญชีวิตัญจิทัง
ข้าพเจ้ามอบกายถวายชีวิตนี้ แด่พระสงฆ์,

วันทันโตหัง (วันทันตีหัง) จะริสสามิสังฆัสโสปะฏิปันนะตัง,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่จักประพฤติตาม, ซึ่งความปฏิบัติดีของพระสงฆ์,

นัตถิเมสะระณังอัญญังสังโฆเมสะระณังวะรัง,
สรณะอื่นของข้าพเจ้าไม่มี, พระสงฆ์เป็นสรณะอันประเสริฐของข้าพเจ้า,

เอเตนะสัจจะวัชเชนะวัฑเฒยยังสัตถุสาสะเน,
ด้วยการกล่าวคำสัจจ์นี้, ข้าพเจ้าพึงเจริญในพระศาสนาของพระศาสดา,

สังฆังเมวันทะมาเนนะ (วันทะมานายะ) ยัง ปุญญัง ปะสุตัง อิธะ,
ข้าพเจ้าผู้ไหว้อยู่ซึ่งพระสงฆ์, ได้ขวนขวายบุญใด ในบัดนี้,

สัพเพปิอันตะรายาเมมาเหสุงตัสสะเตชะสา.
อันตรายทั้งปวง อย่าได้มีแก่ข้าพเจ้า, ด้วยเดชแห่งบุญนั้น.

นี่คือการเจริญปฏิบัติกรรมฐานว่าด้วย สังฆานุสสติ ระลึกถึงคุณของพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า และ ประกาศตนเป็น พุทธบริษัท ถึงซึ่ง พระสงฆ์ เป็น สรณะ


ตั้งจิตระลึกถึงพระสงฆ์ พระอรหันตสาวก พระอริยะสาวก ของพระพุทธเจ้า ...(หมอบกราบลงว่า)

กาเยนะวาจายะวะเจตะสาวา, ด้วยกายก็ดีด้วยวาจาก็ดีด้วยใจก็ดี

สังเฆกุกัมมังปะกะตังมะยายัง, กรรมน่าติเตียนอันใดที่ข้าพเจ้ากระทำแล้วในพระสงฆ์

สังโฆปะฏิคคัณหะตุอัจจะยันตัง, ขอพระสงฆ์จงงดซึ่งโทษล่วงเกินอันนั้น

กาลันตะเรสังวะริตุงวะสังเฆ. เพื่อการสำรวมระวังในพระสงฆ์ในกาลต่อไป ฯ


นี่คือการเจริญปฏิบัติมีพระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าเป็นอารมณ์ที่ตั้งแห่งสติ
เป็นการขอขมาโทษที่ได้ทำล่วงเกินต่อพระสงฆ์ ไม่ว่าจะตั้งใจก็ดี หรือ ไม่ตั้งใจก็ดี

ให้น้อมเข้ามาพิจารณาใน ปัจจัย ๔ คือ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค ที่เรากินเราใช้อยู่ประจำตามบทสวดมนต์ดังนี้เพื่อเจริญพิจารณาให้เห็นถึงความจำเป็นในสิ่งเหล่านี้ตามความเป็นจริง และ ถึงซึ่งความไม่ยึดมั่นถือมั่นในปัจจัยเหล่านี้เกินความจำเป็น

(ผู้นำ) หันทะมะยังอะตีตะปัจจะเวกขะณะปาฐังภะณามะ เส.

(ข้อว่าด้วยจีวร)

อัชชะ มะยา อะปัจจะเวกขิต๎วา ยัง จีวะรัง ปะริภุตตัง,
จีวรใด อันเรานุ่งห่มแล้ว, ไม่ทันพิจารณาในวันนี้,

ตัง ยาวะเทวะ สีตัสสะ ปะฏิฆาตายะ, จีวรนั้น เรานุ่งห่มแล้ว, เพียงเพื่อบำบัดความหนาว,

อุณ๎หัสสะ ปฏิฆาตายะ, เพื่อบำบัดความร้อน,

ฑังสะมะกะสะวาตาตะปะสิริงสะปะสัมผัสสานัง ปะฏิฆาตายะ,
เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด, และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย,

ยาวะเทวะ หิริโกปินะปะฏิจฉาทะนัตถัง, และเพียงเพื่อปกปิดอวัยวะ, อันให้เกิดความละอาย.


(ข้อว่าด้วยบิณฑบาต)

อัชชะ มะยา อะปัจจะเวกขิต๎วา โย ปิณฑะปาโต ปะริภุตโต,
บิณฑบาตใด อันเราฉันแล้ว, ไม่ทันพิจารณาในวันนี้,

โส เนวะ ทะวายะ, บิณฑบาตนั้น เราฉันแล้ว, ไม่ใช่เป็นไปเพื่อความเพลิดเพลินสนุกสนาน,

นะมะทายะ, ไม่ใช่เป็นไปเพื่อความเมามัน, เกิดกำลังพลังทางกาย,

นะมัณฑะนายะ, ไม่ใช่เป็นไปเพื่อประดับ,

นะวิภูสะนายะ, ไม่ใช่เป็นไปเพื่อตกแต่ง,

ยาวะเทวะอิมัสสะกายัสสะฐิติยา, แต่ให้เป็นไปเพียงเพื่อความตั้งอยู่ได้แห่งกายนี้,

ยาปะนายะ, เพื่อความเป็นไปได้ของอัตภาพ,

วิหิงสุปะระติยา, เพื่อความสิ้นไปแห่งความลำบากทางกาย,

พ๎รัห๎มะจะริยานุคคะหายะ, เพื่ออนุเคราะห์แก่การประพฤติพรหมจรรย์,

อิติ ปุราณัญจะ เวทะนัง ปะฏิหังขามิ, 
ด้วยการกระทำอย่างนี้, เราย่อมระงับเสียได้ซึ่งทุกขเวทนาเก่า, คือ ความหิว,

นะวัญจะ เวทะนัง นะ อุปปาเทสสามิ, และไม่ทำทุกขเวทนาใหม่ให้เกิดขึ้น,

ยาต๎รา จะ เม ภะวิสสะติ, อะนะวัชชะตา จะ ผาสุวิหาโร จาติ,
อนึ่ง ความเป็นไปโดยสะดวกแห่งอัตภาพนี้ด้วย,ความเป็นผู้หาโทษมิได้ด้วย, และความเป็นอยู่โดยผาสุกด้วย, จักมีแก่เรา, ดังนี้.


(ข้อว่าด้วยเสนาสนะ)

อัชชะ มะยา อะปัจจะเวกขิต๎วา ยัง เสนาสะนัง ปะริภุตตัง,
เสนาสนะใด อันเราใช้สอยแล้ว, ไม่ทันพิจารณาในวันนี้,

ตัง ยาวะเทวะ สีตัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เสนาสนะนั้น เราใช้สอยแล้ว, เพียงเพื่อบำบัดความหนาว,

อุณ๎หัสสะ ปะฏิฆาตายะ, เพื่อบำบัดความร้อน,

ฑังสะมะกะสะวาตาตะปะสิริงสะปะสัมผัสสานัง ปะฏิฆาตายะ,
เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจาก เหลือบ ยุง ลม แดด,และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย,

ยาวะเทวะ อุตุปะริสสะยะวิโนทะนัง ปะฏิสัลลานารามัตถัง,
เพียงเพื่อบรรเทาอันตรายอันจะพึงมีจากดินฟ้าอากาศ,และเพื่อความเป็นผู้ยินดีอยู่ได้, ในที่หลีกเร้นสำหรับภาวนา,


(ข้อว่าด้วยคิลานเภสัช)

อัชชะ มะยา อะปัจจะเวกขิต๎วา โย คิลานะปัจจะยะเภสัชชะปะริกขาโร ปะริภุตโต,
คิลานเภสัชบริขารใด อันเราบริโภคแล้ว, ไม่ทันพิจารณาในวันนี้,

โส ยาวะเทวะ อุปปันนานัง เวยยาพาธิกานัง เวทะนานัง ปะฏิฆาตายะ,
คิลานเภสัชบริขารนั้น เราบริโภคแล้ว, เพียงเพื่อบำบัดทุกขเวทนา อันบังเกิดขึ้นแล้ว, มีอาพาธต่าง ๆ เป็นมูล,

อัพ๎ยาปัชฌะปะระมะตายาติ, เพื่อความเป็นผู้ไม่มีโรคเบียดเบียน เป็นอย่างยิ่ง, ดังนี้.

นี่คือบทพิจารณาใน ปัจจัย ๔ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค ว่ามีความจำเป็นอย่างไร ใช้เพื่อสิ่งใด ทุกสิ่งทุกอย่างไม่ได้เป็นเพื่อความอยาก ความเพลิดเพลิน แต่เป็นไปเพื่อความดำรงอยู่แก่ขันธ์ตามความจำเป็นเท่านั้น เพื่อการปฏิบัติให้ถึงที่สุดแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้

ให้น้อมเข้ามาพิจารณาในกายและใจเราตามบทสวดมนต์ดังนี้ เพื่อเจริญพิจารณาให้เห็นความไม่เที่ยงเป็นทุกข์ตามจริง

(ผู้นำ) หันทะมะยังอะภิณหะปัจจะเวกขะณะ ปาฐังภะณามะ เส.

ชะราธัมโมม๎หิ เรามีความแก่เป็นธรรมดา

ชะรังอะนะตีโต (ตา) เราจะล่วงความแก่ไปไม่ได้

พ๎ยาธิธัมโมม๎หิ เรามีความเจ็บไข้เป็นธรรมดา

พ๎ยาธิงอะนะตีโต (ตา) เราจะล่วงความเจ็บไข้ไปไม่ได้

มะระณะธัมโมม๎หิ เรามีความตายเป็นธรรมดา

มะระณังอะนะตีโต (ตา) เราจะล่วงความตายไปไม่ได้

สัพเพหิเมปิเยหิมะนาเปหินานาภาโววินาภาโว
   เราจะละเว้นเป็นต่าง ๆ คือว่าจะพลัดพรากจากของรัก, ของชอบใจทั้งหลายทั้งปวง

กัมมัสสะโกม๎หิ เราเป็นผู้มีกรรมเป็นของ ๆ ตน

กัมมะทายาโท (ทา) เราเป็นผู้รับผลของกรรม

กัมมะโยนิ เราเป็นผู้มีกรรมเป็นกำเนิด

กัมมะพันธุ เรามีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์

กัมมะปะฏิสะระโณ (ณา) เราเป็นผู้มีกรรมเป็นที่พึ่งอาศัย

ยังกัมมังกะริสสามิ เราจักทำกรรมอันใดไว้

กัล๎ยาณังวาปาปะกังวา เป็นบุญหรือเป็นบาป

ตัสสะทายาโท (ทา) ภะวิสสามิ เราจักเป็นผู้รับผลของกรรมนั้น

เอวังอัมเหหิอะภิณหังปัจจะเวกขิตัพพัง เราทั้งหลายพิจารณาเนือง ๆ อย่างนี้แล ฯ

ให้น้อมเข้ามาพิจารณาในกายและใจเราตามบทสวดมนต์ดังนี้ เพื่อเจริญพิจารณาให้เห็นปฏิกูลไม่น่าพิศมัยในกายเรานี้ตามจริง เป็นบทเจริญพิจารณาใน กายคตาสติกรรมฐาน

(ผู้นำ) หันทะมะยังท๎วัตติงสาการะปาฐังภะณามะ เส.

อะยังโขเมกาโย กายของเรานี้แล

อุทธัง ปาทะตะลา เบื้องบนแต่พื้นเท้าขึ้นมา

อะโธเกสะมัตถะกา เบื้องต่ำแต่ปลายผมลงไป

ตะจะปะริยันโต มีหนังหุ้มอยู่เป็นที่สุดรอบ

ปูโรนานัปปะการัสสะ อะสุจิโน เต็มไปด้วยของไม่สะอาดมีประการต่าง ๆ

อัตถิอิมัส๎มิงกาเย ในร่างกายนี้มี

เกสา ผมทั้งหลาย

โลมา ขนทั้งหลาย

นะขา เล็บทั้งหลาย

ทันตา ฟันทั้งหลาย

ตะโจ หนัง

มังสัง เนื้อ

นะหารู เอ็นทั้งหลาย

อัฏฐี กระดูกทั้งหลาย

อัฏฐิมิญชัง เยื่อในกระดูก

วักกัง ม้าม

หะทะยัง หัวใจ

ยะกะนัง ตับ

กิโลมะกัง พังผืด

ปิหะกัง ไต

ปัปผาสัง ปอด

อันตัง ไส้ใหญ่

อันตะคุณัง ไส้น้อย

อุทะริยัง อาหารใหม่

กะรีสัง อาหารเก่า

ปิตตัง น้ำดี

เสมหัง น้ำเสลด

ปุพโพ น้ำหนอง

โลหิตัง น้ำเลือด

เสโท น้ำเหงื่อ

เมโท น้ำมันข้น

อัสสุ น้ำตา

วะสา น้ำมันเหลว

เขโฬ น้ำลาย

สิงฆาณิกา น้ำมูก

ละสิกา น้ำไขข้อ

มุตตัง น้ำมูตร

มัตถะเก มัตถะลุงคัง เยื่อมันสมองในกระโหลกศีรษะ

เอวะมะยังเมกาโย กายของเรานี้อย่างนี้

อุทธังปาทะตะลา เบื้องบนแต่พื้นเท้าขึ้นมา

อะโธเกสะมัตถะกา เบื้องต่ำแต่ปลายผมลงไป

ตะจะปะริยันโต มีหนังหุ้มอยู่เป็นที่สุดรอบ

ปูโรนานัปปะการัสสะอะสุจิโน เต็มไปด้วยของไม่สะอาดมีประการต่าง ๆ อย่างนี้แล ฯ

ให้เจริญเมตตาจิต มีความปารถดีต่อตนเองและผู้อื่น ไม่ผูกเวรใคร ไม่พยาบาทใคร 
ให้เจริญจิตขึ้น ปารถนาให้ตนเองและผู้อื่นเป็นสุข ปราศจากทุกข์ หลุดพ้นจากความร้อนรุ่มใจจากการผูกเวร พยาบาท
มีความอนุเคราะห์แบ่งปันสุขให้แก่ผู้อื่น  ยินดีเมื่อผู้อื่นเป็นสุข
เป็นการเจริญ เมตตาจิต กรุณาจิต และ มุทิตาจิต จนถึงความมีใจวางไว้กลางๆ
ไม่หยิบจับเอาความพอใจยินดี และ ความไม่พอใจยินดีมาตั้งเป็นอารมณ์แห่งจิต
ซึ่งเป็นเหตุแห่งความเศร้าหมองร้อรุ่มคับแค้นกายและใจ
บทสวดกรวดน้ำอิมินานี้จัดอยู่ในการเจริญเมตตากรรมฐานเป็นการฝึกแผ่เมตตาไปแบบไม่มีประมาณในเบื้องต้น